سيستم خط جانبى

در ماهى ها ، خط جانبى يك اندام حسى است كه براى پى بردن به آب اطراف  استفاده مى شود ، و ممكن است جهت يابى جانبى هم ناميده شود . خط جانبى معمولا خط هاى دراز و بى وفقه قابل روئيتى پائين هر طرف ، در نزديك سر پوش آبششى تا بخش اصلى از دم است. گاهى قسمت هايى از اندام جانبى به گيرنده هاى حسى تغيير مى كنند ، اين اندام ها براى پى بردن به تكان هاى الكتريكى مورد استفاده قرار مى گيرند.

ممكن است در مهره دارانى شامل كوسه ها به خوبى براى پى بردن به ميدان مغناطيسى استفاده شود . در بيشتر لارو دوزيستان و بعضى از بالغين اين اندام جانبى وجود دارد.

گيرنده هايى كه در اين خط وجود دارند نوروماست خوانده مى شوند. هر كدام از گروهى سلول هاى مو دار (مژه دار) تشكيل شده اند ، اين موها كاپولاى ژله مانند بيرون آمده اى را احاطه كرده است ، كه معمولا 10/1 تا 5/1 mm طول دارند. نوروماست ها معمولا در پائين يك چاله يا شيار هستند و به اندازه كافى بلندى دارند كه ديده شوند.

Teleosts و elasmobranches معمولا داراى كانال هاى خط جانبى هستند ، نوروماست ها به طور مستقيم در معرض با محيط نيستند ، اما به وسيله وزنه هايى با بيرون در ارتباط هستند. بعلاوه ، ممكن است نوروماست ها منفردا در مكان هاى گوناگون سطح بدن به نظر برسند.

سلول هاى مژه دار در خط جانبى شبيه سلول هاى مودار جايگزين در گوش داخلى مهره داران است ، كه دلالت دارد بر اينكه خط جانبى و بخش گوش داخلى دارارى منشا مشتركى هستند.

توسعه سيستم خط جانبى وابسته به شيوه زندگى ماهى است. براى مثال در انواع شناگر فعال تعداد زيادى نوروماست در كانال ها توليد شده تا در سطح ، و خط بيشتر به سمت باله سينه اى متمايل ، و احتمالا براى كاهش صداى توليد شده به وسيله حركت باله است.

استفاده سيستم خط جانبى شامل جلوگيرى از برخورد ، جهت يابى مربوط به جريان آب ، و شكاركننده ها است. براى مثال blind cavefish داراى رديفى نوروماست بر روى سرشان هستند ، كه مى توانند براى پى بردن به محل غذا بدون استفاده از بينايى استفاده كنند. و killifish مى توانند موج هاى كوچك كه به وسيله حشرات بر روى سطح آب ايجاد مى شود را حس كنند.

بعضى از سخت پوستان و سفالوپودا هم اندامى شبيه اين دارند.

Lateral line

In fish, the lateral line is a sense organ used to detect movement in the surrounding water, making so-called "lateral echolocation" possible. Lateral lines are usually visible as faint lines running lengthwise down each side, from the vicinity of the gill covers to the base of the tail. Sometimes parts of the lateral organ are modified into electroreceptors, organs used to detect electrical impulses. It is possible that vertebrates such as sharks can use these organs to detect magnetic fields as well. Most amphibian larvae and some adults still have a lateral organ.

The receptors in the line, known as neuromasts, each consist of a group of hair cells, whose hairs are surrounded by a protruding jelly-like cupula, typically 1/10 to 1/5 mm long. The neuromasts are usually at the bottom of a pit or groove, which is large enough to be visible. Teleosts and elasmobranchs usually have lateral-line canals, in which the neuromasts are not directly exposed to the environment, but communicate with it via canal pores. Additional neuromasts may appear individually at various locations on the body surface.

The hair cells in the lateral line are similar to the hair cells inside the vertebrate inner ear, indicating that the lateral line and the inner ear share a common origin.

The development of the lateral-line system depends on the fish's mode of life. For instance, active swimming types tend to have more neuromasts in canals than on the surface, and the line will be further away from pectoral fins, presumably to reduce the "noise" generated by fin motion.

Uses of the lateral-line system include collision avoidance, orientation relative to water currents, and predation. For instance, blind cavefish have rows of neuromasts on their heads, which could be used precisely to locate food without the use of sight, and killifish can sense ripples caused by insects struggling on the surface of the water. Experiments with pollack have shown that the lateral line is also an key enabler for schooling behavior.

Some crustaceans and cephalopods have similar organs.